Άνοιξη και αλλεργίες «πάνε πακέτο»

Ο όρος «αλλεργία» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Clemens von Pirquet, έναν Αυστριακό επιστήμονα και παιδίατρο, ο οποίος θέλησε να περιγράψει την τάση κάποιων ανθρώπων να εμφανίζουν αντιδράσεις υπερευαισθησίας σε ορισμένες ουσίες και παράγοντες.

Σήμερα, όταν λέμε αλλεργία, εννοούμε μια «δυσλειτουργία» του ανοσοποιητικού συστήματος που αναγνωρίζει ως επιβλαβές ή επιθετικό κάτι που στην πραγματικότητα δεν είναι, δηλαδή την έντονη αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε αβλαβείς, στην πραγματικότητα, ουσίες του φυσικού περιβάλλοντος.

Αυτές οι ουσίες ονομάζονται αλλεργιογόνα και τα πιο γνωστά είναι:

• Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης
• Το τρίχωμα των ζώων και τα πούπουλα των πτηνών
• Η γύρη από τα δέντρα, τα φυτά και τα λουλούδια
• Το τσίμπημα από έντομα της οικογένειας των υμενοπτέρων
• Ορισμένες τροφές
• Οι μύκητες
• Η μολυσμένη ατμόσφαιρα
• Η υγρασία
• Η μούχλα
• Ορισμένες φαρμακευτικές ουσίες

Το φάσμα της αλλεργίας περιλαμβάνει διάφορους τύπους και εκδηλώσεις, που συνοψίζονται βασικά στα παρακάτω:

• Ατοπική δερματίτιδα/έκζεμα
• Κνίδωση & αγγειοοίδημα
• Τροφική αλλεργία
• Αναφυλαξία
• Φαρμακευτική αλλεργία
• Αλλεργία σε υμενόπτερα
• Ρινίτιδα
• Επιπεφυκίτιδα
• Άσθμα

Ας γνωρίσουμε κάθε τύπο…

Ατοπική δερματίτιδα/έκζεμα

Πρόκειται για αρκετά συχνή νόσο, που εκδηλώνεται κυρίως στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού και έχει τη μορφή του κνησμού, κυρίως, αλλά και της ερυθρότητας, της ξηροδερμίας και των εντοπισμένων βλαβών. Διαρκεί για χρόνια και έχει εξάρσεις και υφέσεις. Στις μικρές ηλικίες μπορεί να σχετίζεται, πολύ συχνά, με τροφικά αλλεργιογόνα και παρουσιάζει μεγάλη έξαρση με το κρύο, τις ιώσεις, τα εμβόλια, το στρες, καθώς και με την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών με συντηρητικά. Μπορεί να οφείλεται σε γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, σε ανοσολογική δυσλειτουργία και σε διαταραχή του δερματικού φραγμού.

Επιπεφυκίτιδα

Είναι μια φλεγμονή του βλεννογόνου των ματιών και θεωρείται αποτέλεσμα της έκθεσης σε αλλεργιογόνα, όπως η γύρη από τα λουλούδια και τα δέντρα. Εκδηλώνεται ως κνησμός, ερυθρότητα και δάκρυα (μάτια που τρέχουν), ενώ συνήθως είναι εποχική αλλεργία και σπανιότερα διαρκεί όλο τον χρόνο. Η αντιμετώπισή της είναι κυρίως συμπτωματική, δηλαδή αντιμετωπίζονται τα συμπτώματά της και όχι η αιτία της, και αυτό γίνεται με ειδικά κολλύρια.

Ρινίτιδα

Φλεγμονή του βλεννογόνου της μύτης, συνήθως εκδηλώνεται ως καταρροή, κνησμός στη μύτη, φτάρνισμα και μπούκωμα. Μπορεί να είναι εποχική αλλά και να ταλανίζει το άτομο όλο τον χρόνο, με εξάρσεις και υφέσεις. Τα κύρια αίτια εμφάνισής της είναι τα εισπνεόμενα αλλεργιογόνα, όπως η επαφή με τρίχες ζώων, τα ακάρεα της σκόνης, οι μύκητες, η γύρη, αλλά και ο καπνός, η σκόνη και οι έντονες οσμές.

Άσθμα

Φλεγμονή των αεραγωγών, που χαρακτηρίζεται από βρογχική απόφραξη, που αναστρέφεται αυτόματα ή με τη χορήγηση φαρμάκων. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ένα χαρακτηριστικό «σφύριγμα» κατά την αναπνοή, βήχα, αίσθημα βάρους και σφίξιμο στο στήθος, δύσπνοια κ.λπ.

Συχνά, η κρίση άσθματος προκαλείται από την επαφή του ατόμου με γύρη, ακάρεα, ζώα και άλλους αλλεργιογόνους παράγοντες. Είναι αυτονόητο πως το άτομο πρέπει να αποφεύγει τα αλλεργιογόνα αυτά που του προκαλούν τις κρίσεις άσθματος, ενώ η συμπτωματική αγωγή γίνεται με φάρμακα (τα φάρμακα άμεσης δράσης είναι τα βρογχοδιασταλτικά, ενώ τα φάρμακα ελέγχου είναι τα εισπνεόμενα και η αγωγή που λαμβάνεται από το στόμα). Επίσης, μπορεί να ακολουθηθεί ειδική ανοσοθεραπεία για περιορισμό έως και εξάλειψη των συμπτωμάτων, εφόσον όμως υπάρχουν οι ειδικές προϋποθέσεις και οι κατάλληλες ενδείξεις για αυτήν τη λύση.

Μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνει ο ειδικός και στην πιθανότητα συνύπαρξης άσθματος με αλλεργική ρινίτιδα, αφού με βάση τις μελέτες ένα 80% των ανθρώπων με άσθμα πάσχουν και από ρινίτιδα, ενώ αντίστροφα ένα 40% των ανθρώπων με ρινίτιδα παρουσιάζουν και άσθμα.

Κνίδωση & αγγειοοίδημα

Η κνίδωση είναι μια αρκετά συχνή μορφή αλλεργίας, που εμφανίζεται σε 1 ανά 4-5 άτομα και μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε σημείο και σε διάφορα μεγέθη, με χαρακτηριστικά της τον κνησμό, το απαλό ροζ ή κόκκινο χρώμα, τη μορφή «μπαλώματος» που είναι ψηλαφητό και υποχωρεί παροδικά όταν πιέσουμε το σημείο και αμέσως μετά ξαναεμφανίζεται. Η κνίδωση μπορεί να είναι οξεία, με διάρκεια μικρότερη των 6 εβδομάδων, ή χρόνια, με διάρκεια μεγαλύτερη των 6 εβδομάδων.

Το αγγειοοίδημα είναι αντίστοιχο με την κνίδωση από άποψη μηχανισμού, αλλά δείχνει να «προτιμά» τους πιο μαλακούς ιστούς, όπως τα χείλη, τα βλέφαρα, τα αυτιά, καθώς σχηματίζεται σε βαθύτερα στρώματα του δέρματος και γι’ αυτό ο ασθενής νιώθει πιο έντονα το αίσθημα της πίεσης στο σημείο παρά το αίσθημα του κνησμού. Η κνίδωση ως εκδήλωση αλλεργίας μπορεί να οφείλεται σε επαφή με σκόνη, γύρη, ζώα ή τρόφιμα, όπως το αβγό, τα θαλασσινά, οι ξηροί καρποί, αλλά και σε έκθεση του ατόμου στο κρύο, τη ζέστη, παράγοντες πίεσης, στρες. Αν όμως η κνίδωση είναι συνέπεια μιας ιογενούς λοίμωξης, τότε πρόκειται για ιδιοπαθή κνίδωση και αγγειοοίδημα. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με αντισταμινικά φάρμακα ή κορτιζόνη, κατόπιν όμως συνεννόησης με τον γιατρό. Εννοείται ότι το πιο βασικό μέσο πρόληψης είναι το άτομο να αποφεύγει τους επιβεβαιωμένους παράγοντες που του προκαλούν το πρόβλημα, εφόσον είναι εφικτό.

Φαρμακευτική αλλεργία

Η αλλεργία σε συγκεκριμένες φαρμακευτικές ουσίες είναι μια πολύ σοβαρή κατάσταση, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος του αναφυλακτικού σοκ. Είναι συχνότερη στους ενήλικες και έχει τόσο άμεσες όσο και επιβραδυνόμενες αντιδράσεις.

Είναι πολύ σημαντικό να παρατηρεί κανείς και να απευθύνεται στον γιατρό του για κάθε ύποπτη αντίδρασή του σε φάρμακα, ώστε να πραγματοποιηθούν οι κατάλληλες εξετάσεις, να διαπιστωθεί η ευαισθησία/αλλεργία/αντίδραση στις συγκεκριμένες φαρμακευτικές ουσίες και να ακολουθηθεί η προγραμματισμένη από τον ειδικό γιατρό πορεία ή αντιμετώπιση του προβλήματος.

Αλλεργία σε υμενόπτερα

Πρόκειται για αλλεργική αντίδραση στο τσίμπημα από υμενόπτερο-έντομο. Οι αντιδράσεις μπορεί να ποικίλλουν από απλό κνησμό, οίδημα και ερεθισμό στο σημείο ή την εξάπλωσή του σε μεγάλη περιοχή μέχρι το αναφυλακτικό σοκ, που είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Είναι σημαντικό τα άτομα που υποφέρουν να αποφεύγουν την οποιαδήποτε επαφή με υμενόπτερα και σε περίπτωση που τσιμπηθούν, να αναγνωριστεί άμεσα και να αντιμετωπιστούν κατάλληλα τα συμπτώματα.  Η θεραπεία απευαισθητοποίησης είναι μια λειτουργική λύση, εφόσον όμως υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις και το κρίνει ο ειδικός αλλεργιολόγος.

Τροφική αλλεργία

Οι τροφικές αλλεργίες είναι σαφώς συχνότερες στα παιδιά, όμως ταλανίζουν και μεγάλο μέρος του ενήλικου πληθυσμού, ενώ τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν σημαντική αύξηση. Κάθε τροφή εν δυνάμει θα μπορούσε να προκαλέσει αλλεργία, όμως πρέπει να ξέρουμε πως το 90% των αλλεργικών αντιδράσεων οφείλεται σε ένα από τα παρακάτω: γάλα, αβγό, σιτηρά, όσπρια, ξηροί καρποί, ψάρια και οστρακοειδή.

Τα συμπτώματα, τα οποία αν αργήσουν να εμφανιστούν κάνουν δύσκολο τον συσχετισμό αιτίας-προβλήματος, μπορεί να ποικίλλουν από τον απλό κνησμό, την εμφάνιση αγγειοοιδήματος, τα γαστρεντερικά προβλήματα μέχρι και το σοβαρό αναφυλακτικό σοκ.

Βασικοί τρόποι αντιμετώπισης είναι, φυσικά, η σωστή ενημέρωση και η ενημέρωση του περίγυρου, ώστε να αποφεύγει το άτομο τις αλλεργιογόνες τροφές, ακόμη κι αν αυτές βρίσκονται «κρυμμένες» σε φαινομενικά αθώα τρόφιμα. Από εκεί και πέρα, πρέπει να υπάρχει πάντα μαζί διαθέσιμο σετ αντιμετώπισης της αναφυλαξίας. Νέες θεραπείες αναπτύσσονται προκειμένου να μπορούν να κάνουν τον οργανισμό να έχει καλύτερη αντίδραση στα τρόφιμα που του προκαλούν αλλεργία και με πολύ καλά αποτελέσματα. Ο ειδικός αλλεργιολόγος είναι εκείνος που θα κρίνει ποιος είναι ο κατάλληλος υποψήφιος.

Αναφυλαξία

Πρόκειται για την ταχύτερη σε εξέλιξη και την πιο επικίνδυνη αλλεργική αντίδραση. Προκύπτει μετά την άμεση επαφή με την αλλεργιογόνο ουσία και μπορεί να εκδηλωθεί ως κνίδωση, αγγειοοίδημα, κνησμός, φτάρνισμα, συνάχι, μπούκωμα, βήχας, δύσπνοια, ναυτία, εμετός, ζαλάδες, πόνος στην κοιλιά, υπόταση, λιποθυμία. Η αντίδραση πρέπει να είναι άμεση, με τη χορήγηση ειδικών φαρμάκων που θα σταματήσουν την κρίση και θα επαναφέρουν το άτομο σε φυσιολογική κατάσταση.

Η διάγνωση

Οι αλλεργίες διαγιγνώσκονται με βάση το λεπτομερές ιστορικό και την κλινική εικόνα του ατόμου, ενώ συχνά απαιτείται η διεξαγωγή εξειδικευμένων εξετάσεων και τεστ. Η διάγνωση πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο αλλεργιολόγο. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν:

Επιδερμικά τεστ διά νυγμού (prick tests)

Επιλέγονται για αναπνευστικές, τροφικές, φαρμακευτικές αλλεργίες ή αλλεργίες σε τσιμπήματα εντόμων. Στο αντιβράχιο του ασθενούς τοποθετούνται ειδικά επεξεργασμένα εκχυλίσματα των αλλεργιογόνων και εν συνεχεία εκτελείται νυγμός εντελώς επιδερμικά.

Ενδοδερμικά τεστ

Επιλέγονται για φαρμακευτικές αλλεργίες ως επόμενο στάδιο των prick. Με μια πολύ λεπτή σύριγγα, ο αλλεργιολόγος εισάγει μια σταγόνα του αλλεργιογόνου στο χέρι του ασθενούς. Σημασία σε αυτά τα τεστ έχει η ποσότητα-πυκνότητα του αλλεργιογόνου, το οποίο χορηγείται αρχικά σε πολύ αραιές πυκνότητες και προχωρά σε μεγαλύτερες, μέχρι να εντοπιστεί το μέγεθος της ευαισθησίας.

Patch tests

Επιλέγονται για επιβραδυνόμενου τύπου αλλεργίες σε φάρμακα, χημικά ή φυσικά προϊόντα. Tο αλλεργιογόνο βρίσκεται μέσα σε ένα πολύ μικρό δισκάκι στο patch, το οποίο κολλάει στην πλάτη του ασθενούς. Στη συνέχεια, το αλλεργιογόνο απορροφάται και μέσα σε 48 ώρες (σε ασθενείς με μεγάλη ευαισθησία μπορεί και νωρίτερα) βλέπουμε να αναπαράγονται οι αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις. Oι αντιδράσεις που παρουσιάζονται στα patch tests είναι πάντα ορατές (φαγούρα και ερεθισμός στο σημείο της επαφής).

Εξετάσεις αίματος

Χρησιμοποιούνται συνήθως για την παρακολούθηση μιας ήδη υπάρχουσας αλλεργίας. Επίσης, είναι εξαιρετικά χρήσιμες όταν ένα παιδί λαμβάνει αντισταμινικά, αφού τα φάρμακα δεν επηρεάζουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων, γεγονός που δεν ισχύει για τις δερματολογικές εξετάσεις.

Οι διαφορές μεταξύ συμπτωμάτων αλλεργίας και κορωνοϊού

Η λοίμωξη από κορωνοϊό, πολύ συχνά, συνοδεύεται από πυρετό, ενώ η εποχική αλλεργία πολύ σπάνια.

Οι αλλεργικοί εμφανίζουν έντονη ή ήπια φαγούρα, αλλά όχι οι ασθενείς με κορωνοϊό.

Στην εποχική αλλεργία, πολύ συχνά, υπάρχουν απανωτά φταρνίσματα που κρατούν ακόμη και ολόκληρα λεπτά.

Στους ασθενείς με κορωνοϊό το φτάρνισμα είναι πιο ήπιο και τα συμπτώματα που αφορούν τη μύτη πιο περιορισμένα.

Η αλλεργία εμφανίζεται συνήθως πάντα την ίδια εποχή, επειδή εξαρτάται από τα αλλεργιογόνα που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα την εκάστοτε χρονική περίοδο.

Παιδικές αλλεργίες: Οσα πρέπει να γνωρίζουμε

Οι παιδικές αλλεργίες ταλαιπωρούν παιδιά και γονείς, καθώς εμφανίζονται αιφνιδιαστικά και συχνά μπορεί να αποβούν εξαιρετικά επικίνδυνες. Σύμφωνα με μελέτες, στις αρχές του 2000, υπολογιζόταν ότι 1 στα 250 παιδιά κάτω των 5 ετών υποφέρει από αλλεργίες στους ξηρούς καρπούς, ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό έχει μετατραπεί σε 1 στα 125. Επιπλέον, 1 στα 4 παιδιά ταλανίζεται από κάποιου είδους τροφική ή άλλη αλλεργία.

Οι ειδικοί δεν μπορούν να εξηγήσουν με βεβαιότητα τη ραγδαία αυτή αύξηση, αλλά μία από τις πιο πρόσφατες και πιο πειστικές θεωρίες, που ονομάζεται «θεωρία της υγιεινής», εστιάζεται στην πολύ περιορισμένη έκθεση των παιδιών στα μικρόβια, ειδικά στις πολύ μικρές ηλικίες. Κάτι τέτοιο δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση, καθώς πλέον τα παιδιά στην εποχή μας ζουν μια πιο «καθαρή» ζωή από ποτέ (σχεδόν αποστειρωμένη), χάρη στα αντιβιοτικά, τα εμβόλια, τα αντιβακτηριδιακά σαπούνια και τις λοιπές προόδους της σημερινής κοινωνίας. Το παιδικό, λοιπόν, ανοσοποιητικό σύστημα συχνά μπερδεύεται, σύμφωνα πάντα με την εν λόγω θεωρία, και επιτίθεται σε «άκακες» ουσίες, όπως οι πρωτεΐνες σε συγκεκριμένες τροφές.

Όμως και τα γονίδια παίζουν τον ρόλο τους, καθώς αν ο γονιός υποφέρει από αλλεργίες, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να τις εμφανίσει και το παιδί. Σύμφωνα με άλλη πρόσφατη έρευνα, το 25% των βρεφών με αλλεργίες στο ιστορικό της οικογένειας εμφάνισαν συμπτώματα πριν την ηλικία των 2 ετών. Όταν μάλιστα και οι δύο γονείς έχουν αλλεργίες, τότε η πιθανότητα εμφάνισης αλλεργιών στο παιδί είναι περίπου 80%.